چگونه سرطان پروستات را بشناسیم و آن را درمان کنیم

همانطور که سرطان پستان در زنان شایع ترین نوع سرطان است، در مردان نیز سرطان پروستات به عنوان شایع ترین نوع کنسر شناخته می شود.سرطان پروستات (به انگلیسی: Prostate cancer) که با نام کنسر پروستات نیز شناخته می‌شود، پیشرفت سرطان در پروستات است که غده‌ای در دستگاه تناسلی مردان است.بیشتر سرطان‌های پروستات آرام رشد می‌کنند، اما برخی نسبتاً سریع رشد می‌کنند.سلول‌های سرطانی ممکن است از پروستات گسترش و به دیگر بخش‌های بدن برسند، به ویژه استخوانها و گره‌های لنفاوی. این بیماری ممکن است در آغاز نشانگانی را نشان ندهد.^[۳] در مراحل پیشرفته تر می‌تواند مشکلاتی را در ادرار کردن، خون در ادرار یا درد در ناحیهٔ لگن و کمر هنگام ادرار به وجود آورد.یک بیماری دیگر به نام هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات نیز می‌تواند نشانگان مشابهی را پدیدآورد. یکی دیگر از علائمی که بعدها بروز پیدا می‌کنند شامل سطح پایین گلبول‌های قرمز است.

پروستات چیست؟

پروستات غده ای است به اندازه گردو که در زیر مثانه مردان قرار داد و وظیفه آن تولید ترشحات منی است.این ترشحات وظیفه تغذیه اسپرم ها را بر عهده دارند که به بیان دقیقتر تقریبا 30 درصد مایع منی از ترشحات پروستاتی تشکیل می‌شود.
3 بیماری عمده در کمین غده پروستات :
1. سرطان پروستات
2.پروستاتیتس
3. هیپرفونی یعنی بزرگ شدن خوش خیم یا غیر سرطانی غده پروستات.
همچنین، پروستات بخشی از پیشاب راه ، یعنی لوله ای که ادرار را از مثانه به خارج و از طریق آلت تناسلی حمل می کند، احاطه کرده است.

انواع سرطان پروستات

سرطان پروستات یکی از بیماری های شایع در میان مردان می باشد، این بیماری در سنین کم تر از 50 سال نادر بوده و بیشتر در دوران میانسالی مردان رخ می دهد. انواعی مختلفی از سرطان پروستات وجود دارد، که نحوه ی ایجاد و پیشرفت هر یک از آنها اندکی با دیگری متفاوت است.اغلب اوقات سرطان به تدریج در طول زمان به وجود می آید و خطر انتشار وسیعی به همراه ندارد. از طرف دیگر، برخی از انواع سرطان پروستات نیز می توانند انتشار بسیار سریع و مخربی داشته باشند. 

سرطان پروستات خوشخیم
با افزایش سن ،غده پروستات شروع به بزرگ شدن می کند که به آن هیپر پلازی خوش خیم پروستات یا bph می گویند و باعث تغییرات بدخیمی در سلولهای غده پروستات می شود که به آن سرطان پروستات گفته می شود بنابراین هیچ گونه سرطان خوش خیم در پروستات وجود ندارد.
سرطان پروستات بدخیم
دو نوع سرطان بدخیم پروستات وجود دارد: سرطان بدخیم نوع اول اگر چه در آزمایش psa بسیار بالا می باشد و سرطان بیشتر غده پروستات را گرفتار کرده و سلول ها بسیار بدخیم هستند ولی هنوز سرطان محدود به پروستات است و از پروستات خارج نشده و با درمان جراحی یا رادیوتراپی طول عمر طبیعی خواهند داشت . نوع دوم سرطان بدخیم تر زمانی است که سرطان پیشرفته بوده و از غده پروستات خارج و غدد لنفاوی ، کبد ،ریه و استخوان ها را گرفتار می کند.
هنگامی که سرطان پروستات متاستاز می کند اغلب به استخوان ها منتشر می شود. این وضعیت می تواند در نواحی زیر سبب ایجاد درد شود:
ناحیه کمر
ناحیه لگن
قفسه سینه
در صورتی که سرطان به طناب نخاعی انتشار یابد، ممکن است فرد حس خود را در پاها و مثانه از دست دهد. برخی مردان می توانند بدون داشتن هر گونه علامت سال ها به سرطان پروستات مبتلا باشند.

علت ابتلا به سرطان پروستات

دلیال ابتلا به این بیماری نا‌شناخته است‌. اما عواملی وجود دارد که خطر ابتلا به این بیماری را بالا می‌برد که عبارتند از:
1. افزایش سن‌
2. ژنتیک و سابقه خانوادگی
اگر پدر یا برادر شما در سنین زیر 60 سال مبتلا به این بیماری شود؛ شانس ابتلا به سرطان پروستات در شما بسیار افزایش می‌یابد.
3. نژاد
این بیماری در نژاد انسان های ساکن قاره آفریقا شایع‌تر از ساکنین قاره آسیا است‌.
4.رژیم غذایی
رژیم غذایی که حاوی چربی بالا باشد و مصرف میوه و سبزی‌ها در آن کم باشد شانس ابتلا به سرطان پروستات را بالا می‌برد.
5.تماس با کادمیوم

ریسک فاکتورهای سرطان پروستات

کشیدن سیگار وسرطان پروستات: با وجود اینکه یافته‌های بررسی اثر کشیدن سیگار و رخداد سرطان پروستات متناقض می‌باشند، شواهد محکمی همبستگی کشیدن سیگار و خصوصیات تهاجمی سرطان پروستات و پیامد بد آن را نشان می‌دهند که این اثر منفی تا ۱۰ سال پس از ترک سیگار باقی می‌ماند.
فعالیت جسمانی و سرطان پروستات: شواهد موجود ارتباط فعالیت جسمانی وکاهش رخداد، پیشرفت کمتر و پیامد بهتر درمان سرطان پروستات را نشان می‌دهند؛ لذا یک زندگی فعال برای کاهش ریسک سرطان پروستات توصیه می‌گردد.
فعالیت جنسی و سرطان پروستات: در گذشته مطالعاتی به اهمیت تکرار تخلیهٔ مایع منی در رخداد سرطان پروستات اشاره نموده‌اند. اما، مطالعات مروری اخیر نشاندهندهٔ فقدان شواهد کافی برای این نتیجه‌گیری‌ها می‌باشند.مطالعهٔ متاآنالیز اخیر بخش اورولوژی انجمن اورولوژی-انکولوژی اروپا لزوم مطالعات آتی طولی با طراحی قوی را برای نتیجه‌گیری در مورد فعالیت جنسی شامل (خودارضایی، آمیزش جنسی و محتلم شدن) خاطرنشان کرده‌است؛ لذا، هیچ نتیجه ای که بتواند به توصیهٔ شیوهٔ زندگی بینجامد در خصوص فعالیت جنسی همچنان مورد توافق علمی نمی‌باشد.

آزمایش‌های تشخیص سرطان پروستات

آزمایش آنتی‌ژن اختصاصی پروستات (PSA): در این آزمایش میزان PSA خون اندازه‌گیری می‌شود. PSA نوعی پروتئین است که توسط غده‌ی پروستات تولید می‌شود و با یک آزمایش خون ساده می‌توان میزان این ماده را در خون اندازه‌گیری کرد. مشکلاتی از قبیل التهاب، بزرگی پروستات یا سرطان باعث می‌شوند مقدار این ماده در خون از حد نرمال آن بیشتر شود.
در برخی موارد به تشخیص پزشک، آقایان بالای ۵۰ سال یا جوان‌تر که احتمال ابتلا به سرطان پروستات در آنها وجود دارد مورد معاینه‌ی دیجیتال مقعد (DRE) قرار می‌گیرند. همچنین ممکن است از سونوگرافی برای بررسی وجود تومور استفاده شود. چنانچه در معاینات اولیه مورد مشکوکی مشاهده شود، در مرحله‌‌ی بعد برای معاینه‌ی دقیق‌تر، بیوپسی یا همان نمونه‌برداری تجویز می‌شود. در نمونه‌برداری قسمتی از بافت پروستات توسط سوزن مخصوص نمونه‌گیری و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.
پزشک بعد از نمونه‌برداری و بررسی سلول‌های نمونه، نمره‌ای به نمونه‌‌ی موردنظر می‌دهد که معیار گلیسون (Gleason score) نام دارد. هرچه عدد این معیار بزرگ‌تر باشد، توده‌ی موردنظر بدخیم‌تر است. پاتالوژیست به کمک این معیار و آزمایش‌ها و معاینات انجام‌ شده، تشخیص می‌دهد که سرطان در چه مرحله‌ای است و تا چه حد به بافت‌ها و ارگان‌های اطراف خود سرایت کرده است.
نمره گلیسون کمتر از ۶ به این معناست که سلول ها علائم سرطان را بروز نداده و به همین دلیل خطر کم می باشد. در صورتیکه نمره گلیسون ۷ یا بالاتر باشد، پزشک جهت ارزیابی سلول ها، نمره فرد و سطح PSA او را بررسی خواهد کرد.
برای مثال، نمره گلیسون ۷ به همراه سطح PSA بین ۱۰ تا ۲۰ نانوگرم بر میلی لیتر (ng/mL) به این معناست که سلول های سرطانی شناسایی شده اند اما سرطان احتمالا تهاجمی نبوده و سلول هایی با سرعت رشد آهسته دارد. نمره گلیسون ۸ یا بالاتر به همراه سطح PSA بالاتر از ۲۰ نانوگرم بر میلی لیتر نشان دهنده توموری پیشرفته تر می باشد.

غربالگری سرطان پروستات

جامعه سرطان همگام با افزایش سن مردان توصیه هایی در ارتباط با غربالگری برای آن ها دارد. این جامعه توصیه می کند که در حین یک معاینه سالانه، پزشکان با مردان در سنین مشخص درباره مزایا و معایب غربالگری سرطان پروستات صحبت کنند. این گفتگوها برای سنین زیر توصیه شده اند:
۴۰ سالگی: برای مردانی توصیه می شود که در معرض خطر بالا قرار دارند. از جمله این موارد می توان به افرادی اشاره کرد که بیش از یک نفر از خویشاوندان درجه یک (پدر، برادر یا پسر) آن ها در سنی کمتر از ۶۵ سال به سرطان پروستات مبتلا شده است.
۴۵ سالگی: برای مردانی توصیه می شود که در معرض خطر بالا قرار دارند. از جمله این موارد می توان به مردان آفریقایی – آمریکایی و آن هایی اشاره کرد که یکی از خویشاوندان درجه یک آن ها در سنی کمتر از ۶۵ سال مبتلا به سرطان پروستات تشخیص داده شده است.
۵۰ سالگی: برای مردانی توصیه می شود که در معرض خطر متوسط ابتلا به سرطان پروستات بوده و انتظار می رود حداقل ۱۰ سال دیگر به زندگی ادامه دهند.

علائم و نشانه های سرطان پروستات

ممکن است علامت خاصی دیده نشود. علایم انسدادی معمولاً زودتر بروز می‌کند و شامل تکرر ادرار، احتباس ادرار، کاهش قطر و فشار جریان ادرار و قطره قطره شدن انتهای ادرار می‌باشد که مشابه علائم هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات است. متاستازهای استخوانی می‌توانند موجب درد شوند. در صورت دیده شدن علامت‌های زیر حتماً به پزشک مراجعه نمایید:

• اختلال در آغاز ادرار
• تکرر ادرار مخصوصاً در شب‌ها
• خارج شدن ادرار به صورت قطره قطره
• خروج ادرار با فشار کم
• وجود خون یا لخته خون در ادرار
• درد هنگام دفع ادرار
• درد هنگام انزال
• درد در ناحیه لگن و پایین کمر اگر متناوب باشد
• کاهش وزن یا کاهش اشتها به صورت ناخواسته

روش های درمان سرطان پروستات

1. جراحی سرطان پروستات

جراحی پروستات در بیمارانی که توان جسمی کافی جهت تحمل جراحی را دارند ، از درمان سرطان پروستات به وسیله جراحی با توجه به نظر پزشک معالج استفاده میکنند. روش های جراحی سرطان پروستات طی سالهای اخیر پیشرفت چشمگیری داشته است. انواع جراحی پروستات عبارتند از:

• رادیکال پروستاتکتومی: روشی است که در آن تمام پروستات ، بافت اطراف و وزیکول سمینال برداشته می شود. رادیکال پروستاتکتومی به دو روش انجام می شود.
• رتروپوبیک پروستاتکتومی (Retropobic Prostatectomy) : روشی که در آن برش جراحی بر روی شکم زده می شود. حین عمل پروستات ممکن است برخی غدد لنفاوی ناحیه جهت بررسی خارج شود.
• پرینه آل پروستاتکتومی (Prineal Prostatectomy) : در این روش برش جراحی بین مقعد و کیسه بیضه زده می شود. برداشتن غدد لنفاوی اطراف پروستات هم محتمل است.
• لنفادنکتومی لگن (Lymphadenectomy) : در این روش جراحی غدد لنفاوی لگن برداشته و به پاتولوژی ارسال می گردد. پاتولوژیست نمونه ها را بررسی کرده در صورت قطعیت سرطان ، و انتشار وسیع ممکن است روشی غیر از جراحی انتخاب شود.
• برداشتن پروستات از طریق مجاری ادراری (TURP) : در این روش جراحی از ابزاری به نام رزکتوسکوپ (Resectoscop) استفاده می شود. رزکتوسکوپ میله ای ظریف و مجهز به ابزارک برش است . میله وارد مجاری شده و پروستات را خارج می نماید. این روش عمل در کسانی که مبتلا به بزرگی خوش خیم پروستات (BPH) هستند و بیمارانی که امکان جراحی وسیع وجود ندارد ، بکار می رود.
  در اغلب مواقع جراح سعی می کند به اعصاب ناحیه آسیب وارد نشود ، تا بیمار بعد از بهبودی اختلالات نعوذ نداشته باشد. اما گاهی به دلیل نزدیک بودن تومور به اعصاب ناحیه اینکار امکانپذیر نیست.
  امروزه روش های جراحی به کمک ابزارهای پیشرفته ، عوارض بعد از جراحی را به حداقل رسانده است. اما گاهی ممکن است مشکلاتی مانند مشکلات زیر بوجود آید:
• نشت ادرار از طریق مقعد
• کوتاه شدن طول آلت تناسلی (۱ تا ۲ سانتیمتر)
• ناتوانی جنسی
• فتق رانی ؛ که گاهی تا دو سال بعد هم محتمل است.

2. پرتو درمانی

درمان سرطان پروستات با اشعه درمانی امکان پذیر است. بعد از جراحی ، اشعه درمانی می تواند در انهدام سلولهای سرطانی نقش بسزایی داشته باشد. همچنین  می تواند در متاستازهای به استخوان که با درد همراه هستند ، نقش تسکینی داشته باشد.البته اشعه درمانی در مردان می تواند با عوارضی چون : کاهش قدرت نعوذ ، اسهال ، خستگی و مشکلات ادراری همراه باشد. دو نوع پرتودرمانی وجود دارد: پرتودرمانی خارجی : یک دستگاه به سلول های سرطانی پرتو می تاباند. دستگاه اطراف بدن می چرخد و پرتو را از جهت های زیادی به بدن می تاباند. بعد از اینکه پزشک قسمتی از بدن را که به اشعه نیاز دارد، به طور دقیق مشخص کرد، درمان معمولاً 1 بار در روز، 5 روز در هفته و به مدت 6 تا 8 هفته انجام می شود. 
براکی تراپی (Brachytherapy) : این روش نوعی پرتودرمانی داخلی است، که به آن روش کاشت دانه ای هم می گویند. پرتو به وسیلة کاشتن دانه های کوچکی در پروستات به بدن تأیید می شود. بسته به اندازه پروستات، معمولاً 40 تا 130 دانه در پروستات قرار داده می شود. هر دانه مقدار اندکی ماده رادیواکتیو دارد که به شعاع یک اینچ در اطراف خود پرتو ساطع می کند. 

3. هورمون درمانی

یک روش درمان سرطان پروستات هورمون درمانی است. هورمون درمانی می تواند آهنگ رشد سلولهای سرطانی را کاهش دهد ، و  یکی از گزینه های درمان باشد. این روش درمانی تولید تستوسترون و سایر هورمون های مردانه را متوقف می کنند. هورمونهای مردانه رشد سلولهای سرطانی پروستات را تقویت می کنند.
گروه های دارویی که در هورمون درمانی سرطان پروستات استفاده می شوند عبارتند از:

• هورمون محرک جسم زرد (آزاد کننده آگونیستی): موجب توقف تولید تستوسترون توسط بیضه ها می شوند. مانند: Leuprolide ، Goserline ، Buserelin.
• آنتی آندروژنها: موجب توقف فعالیت آندروژنها (هورمونهای ارتقاء صفات مردانه) می شوند. مانند: Bicalutamide ، Flutamide ، Enzalutamide ، Nilutamide .
• داروهایی که مانع فعالیت غده فوق کلیه در ترشح آندروژنها می شوند. مانند: Ketoconazole ، Aminoglutethimide .
• Orchiectomy: یک روش جراحی است که در آن هر دو بیضه که منبع اصلی تولید هورمون تستوسترون هستند برداشته می شود.
• استروژن (هورمون صفات زنانه):  که مانع از تولید تستوسترون توسط بیضه ها می شود. البته امروزه به ندرت از استروژن جهت درمان سرطان پروستات استفاده می شود ، چون عوارض جانبی بالایی در مردان دارد.
  عوارض جانبی هورمون درمانی عبارتست از : برافروختگی ، رشد سینه ها در مردان  ، افزایش وزن و ناتوانی جنسی

4. شیمی درمانی

شیمی درمانی موجب نابودی سلولهای سرطانی در تمام بدن می شود ، بنابراین زمانی بکار میرود که سلولهای سرطانی به سایر جاهای بدن منتشر شده اند و سرطان پروستات به هورمون درمانی پاسخ نداده باشد. اغلب شیمی درمانی داخل وریدی تجویز می شود   فرآیند درمان با توجه به وسعت سرطان ۳ تا ۶ ماه طول می کشد.
عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان پروستات عبارتند از : تهوع و استفراغ ، خستگی و زخم دهان.

5- کرایوتراپی Cryotherapy 

در کرایوتراپی سلولهای سرطانی بصورت موضعی و با سرمای زیاد نابود می شوند. از کرایوتراپی کمتر در درمان سرطان پروستات استفاده می شود ، چون هنوز کارآمدی اش در طولانی مدت اثبات نشده است. البته این روش مزایایی هم دارد ، از جمله دوره بهبودی کوتاه تر.از آنجایی که این روش موجب آسیب اعصاب ناحیه هم می شود ، ۸۰% مردان بعد از کرایوتراپی دچار کاهش میل جنسی می شوند. همچنین می تواند بطور موقت موجب سوزش و حساسیت مثانه و روده شود.

6. بیولوژیک درمانی

درمان بیولوژیک در واقع ارتقاء سیستم ایمنی بیمار جهت مبارزه با سلولهای سرطانی است. در این روش درمانی ، موادی که توسط بدن یا آزمایشگاه ساخته می شوند ، جهت ارتقاء و بازسازی سیستم دفاع طبیعی بدن بکار می رود.
Sipulecel-T یکی از درمانهای بیولوژیکی موثر در سرطان پروستات پیشرفته شناخته شده است. این دارو اغلب تا ۳ بار در ماه تجویز می شود.
عوراض جانبی این روش عبارتست از: خستگی ، تهوع و تب.

7. بیس فسفونات درمانی (Bisphosphonate therapy)

داروهای Bisphosphonate درمانی مانند Clodronate  یا Zoledronate زمانی کاربرد دارند سرطان پروستات به استخوان متاستاز داده باشد.این گروه از داروها موجب کاهش اثرات تخریبی سرطان بر بافت استخوان می شوند. همچنین مردانی که به دلیل سرطان پروستات تحت هورمون درمانی (نوعی آنتی آندروژن درمانی) یا Orchiectomy قرار گرفته اند در معرض پوکی استخوان قرار دارند . در چنین بیمارانی داروهای گروه بیس فسفونات خطر شکستگی استخوان را کاهش می دهد. مطالعات بالینی نشان داده است ، داروهای این گروه در کاهش رشد سرطان پروستات متاستاز (مهاجرت) کرده به استخوان موثر هستند..

آیا سرطان پروستات کشنده است؟

اگر سرطان پروستات در مراحل اولیه که سرطان محدود به پروستات می باشد تشخصی داده شود کشنده نیست و با درمان جراحی یا رادیوتراپی طول عمر ۹۵ درصد یا طول عمر طبیعی خواهند داشت ولی در مراحل دیررس که سرطان از پروستات خارج شده و غدد لنفاوی ، استخوان ها، کبد، ریه را گرفتار کرده باشد، طول عمر با درمان هورمون تراپی ۲ سال می باشد.

سرطان پروستات در جوانان

از نظر تئوری تمام مردان شانس ابتلا به سرطان پروستات را دارند شیوع سرطان با افزایش سن بیشتر می شود.
با افزایش سن ریسک و شانس سرطان پروستات بالا می رود . در افراد زیر ۳۹ سال شانس ابتلا به سرطان پروستات ۱ نفر در ۱۰۰۰۰ نفر می باشد. در افراد بین ۴۰-۵۹ سال ۱ نفر در ۱۰۰ نفر و در سنین ۴۰-۷۹ سال ۱ نفر در ۸ نفر می باشد.
هر ۱۰ سال بعد از ۴۰ سالگی شانس سرطان پروستات دو برابر می شود. شانس ابتلا به سرطان در ۵۰ سالگی ۱۰ درصد می باشد و در ۸۰ سالگی شانس ابتلا ۴۰ درصد است.
در افرادی که سابقه فامیلی سرطان دارند شانس ابتلا ۵ برابر می شود.

سرطان پروستات هرچه زودتر تشخیص داده شود شانس بیشتری برای درمان خواهد داشت. در اغلب موارد این بیماری در مراحل اولیه قابل درمان است. چنانچه بیماری وارد مراحل بالاتر شود، درمان آن نیز دشوارتر خواهد بود. علاوه بر این، روش‌های درمانی که در مراحل پیشرفته‌ی سرطان پروستات مورد استفاده قرار می‌گیرند گاهی عوارضی از قبیل بی‌اختیاری ادرار و مشکل در نعوظ را به‌ همراه دارند.
پزشک متخصص با توجه به شرایط فرد، سبک زندگی و سن شخص تصمیم می‌گیرد که آزمایش‌های مربوط به سرطان پروستات از چه سنی و به چه صورت باید انجام شود.

سوالات متداول