چگونه دندان درآوردن کودک را متوجه شویم
دندان درآوردن کودک یک اتفاق بزرگ در زندگی کودک است اما می‌تواند ناراحت کننده باشد. هر چه والدین بیش تر در مورد دندان در آوردن بدانند بهتر می‌توانند به کودک خود کمک کنند. شکل‌گیری دندان‌ها از زمانی که کودک هنوز در رحم است شروع می‌شود. وقتی باردار بودید جوانهٔ دندان‌های کودکتان که پایهٔ دندان‌های شیری او هستند ایجاد شده است، اما با وجود این، بسیار به ندرت نوزادی با یک یا دو دندان به دنیا می‌آید یا در طول چند هفتهٔ اول زندگی دندان درمی‌آورد.
اولین دندان‌های شیری کودک که دو دندان وسط فک پایین است، اغلب بین چهار تا هفت ماهگی درمی‌آید اما این زمان بر حسب ژن‌های به ارث رسیده در کودک می‌تواند خیلی زودتر یا حتی تا ۱۳ ماهگی به تأخیر بیفتد و در کودکان مختلف با یکدیگر متفاوت باشد. اگر کودکتان رشد سریعی دارد، ممکن است سفیدی اولین دندان او را که معمولاً یکی از دندان‌های میانی پایین است از سه ماهگی ببینید و اگر رشد آهسته‌تری دارد، ممکن است اولین دندانش را تا یک سالگی یا بعد از آن درنیاورد.
به‌طورکلی بیشتر کودکان ابتدا دو دندان میانی فک پایین، بعد دو دندان میانی فک بالا و سپس دندان‌های کناری و پشتی را درمی‌آورند. آخرین دندان‌هایی که کودک درمی‌آورد دندان‌های آسیاب دوم هستند که در انتهای دهان و در بالا و پایین درمی‌آیند. این دندان‌ها معمولاً از سه سالگی کودک شروع به درآمدن می‌کنند. کمی پس از آن، کودکتان باید یک دستهٔ ۲۰ تایی دندان داشته باشد.
اولین دندان کودک زمانی در می‌آید که کودک بین ۴ تا ۷ ماهگی قرار دارد. اما این کاملا طبیعی است که کمی دیرتر هم دندان در بیاورد. اگر دندان کودک شما دیر در بیاید اما رشد استخوان، پوست و مویش طبیعی باشد احتمالا مشکلی وجود ندارد. اما اگر دندان‌های کودک تا ۱۸ ماهگی در نیامد حتما به متخصص کودکان مراجعه کنید.
علائم دندان درآوردن کودک
هنگامیکه در ماه‌های ابتدایی سن نوزاد فرآیند دندان درآوردن آغاز می‌شود، ابتدا انتظار ظاهر شدن دندان جلویی او را داشته باشید، و اغلب از حدود 5 روز قبل از نمایان شدن دندان، علائم آن مشاهده می‌شود. علائم رایج دندان درآوردن در نوزادان موارد زیر می‌باشد:
افزایش موارد گاز گرفتن
نوزاد با گاز گرفتن اسباب بازی یا حتی انگشتان خود باعث کاهش درد فشاری که روی لثه‌های خود احساس می‌کند می‌شود.
افزایش در میزان مکیدن
همانند گاز گرفتن، مکیدن هم به کودک کمک می‌کند تا درد ناشی از فشار وارد شده به لثه‌ها در اثر خارج شدن دندان‌ها را کمتر احساس کند.
کم شدن اشتها
کودک به دلیل دردی که در دهان و دندان خود احساس می‌کند از خوردن و آشامیدن امتناع می‌کند.
افزایش موارد خارج شدن بزاق
یکی از نشانه‌های رایج دندان درآوردن، افزایش بزاق دهان و آبریزش دهانی می‌باشد.
التهاب پوست و جوش اطراف دهان
افزایش بیش از حد آبریزش دهانی باعث خارش، حساسیت و قرمز شدن پوست اطراف دهان، چانه و گونه‌ها می‌شود. در نتیجه بسیار اهمیت دارد که دائما چشم به کودک خود داشته باشید و بزاق بیرون ریخته از دهان او را تمیز کنید. البته مراقب باشید که تمیز کردن خیلی زیاد صورت باعث ساییده شدن پوست شده و به پوست او آسیب وارد می‌کند.
تورم لثه‌ها
قرمز شدن، ورم کردن و درد لثه‌ها که در اثر شکافته شدن لثه و خارج شدن دندان بوجود می‌آیند یکی دیگر از علائم دندان درآوردن می‌باشد.
کشیدن گوش‌ها
شاید این مورد یک نشانه غیر معمول دندان درآوردن به نظر بیاید، اما گاهی نوزادان برای کاهش درد لثه‌های خود، گوش‌های خود را می‌کشند یا ممکن است چانه و گونه‌های خود را بمالند.
بد خوابی و بی خوابی
ناراحتی ناشی از درد و تورم لثه‌ها، مانع خواب راحت نوزاد در طی شبانه روز یا در طول روز (چرت زدن او) می‌شود.
کج خلقی
اگر کودک شما حساس و زودرنج شده تعجب نکنید. جراحات لثه که در اثر بیرون آمدن دندان ایجاد می‌شود، باعث احساس ناراحتی در او شده و در نتیجه بد خلقی او را به همراه دارد. سعی کنید با مشغول کردن کودک حواس او را پرت کنید یا او را در آغوش بگیرید و نوازش کنید تا باعث آرامش او شوید.
تب دندان درآوردن
در کودکی که در حال دندان درآوردن است، این امکان وجود دارد که دمای بدن او اندکی افزایش یابد که اصطلاحا تب ناشی از دندان درآوردن گفته می‌شود. البته در مواقع تب واقعی (در اثر بیماری) دمای بدن بیش از 38 درجه خواهد بود که نشانه بیماری یا عفونت می‌باشد. اگر کودک شما بی‌قراری می‌کند و افزایش دمای بدن او طولانی شده یا دمای بدن او بالاتر از 38 درجه شده یا سایر علائم بیماری را دارد حتما به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
اگر کودک شما دچار تب، اسهال و آبریزش بینی است آن را به حساب علائم دندان در آوردن تنها نگذارید. مخصوصا اگر این علائم بیش تر از ۲۴ ساعت طول بکشد. برخی متخصصین بر این باورند که تب و اسهال از علائم دندان در آوردن نیستند و یکی از دلایل احتمالی ایجاد این علائم این است که نوزادانی که در معرض دندان در آوردن هستند برای تسکین درد لثه‌های خود، اشیاء مختلف را وارد دهان خود می‌کنند و میکروب‌ها و ویروس‌های مختلف از این طریق وارد بدن کودک می‌شود.
دندان در آوردن کودک می‌تواند دردناک باشد اما معمولا کودک را بیمار نمی‌کند. اگر کودک دچار علائمی مانند بی‌حالی، کم شدن اشتها، اسهال، استفراغ، راش‌های پوستی، تب بالا، سرفه یا گرفتگی بینی باشد با پزشک خود تماس بگیرید زیرا این علائم طبیعی دندان در آوردن نیستند.
راهکارهایی برای کاهش درد دندان درآوردن
- به نوزادتان، غذای سرد بدهید. دادن غذاهای سردی مانند پوره‌ی سیب (کمپوت سیب له‌شده) یا ماست به کودک می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی لثه‌های او کمک کند.
- حمام گرم و تکان دادن آرام ممکن است به آرامش کودک نیز کمک کند.
- به نوزادتان چیزی بدهید تا آن را بجود. به او یک حلقه‌ی دندانی یا حوله‌ی خیسی بدهید که قبلا آن را در یخچال گذاشته‌اید. دندان‌گیرها را در فریزر نگذارید، چون با منجمد شدن می‌توانند آن‌قدر سفت شوند که به لثه‌های کودک آسیب برسانند.
- لثه‌های کودک را ماساژ دهید. بعد از شستن دست‌هایتان، لثه‌های او را به‌آرامی اما محکم با انگشت‌تان ماساژ دهید. این فشار می‌تواند فشاری را که نوزاد به‌خاطر دندان‌های درحال جوانه زدن احساس می‌کند، تا حد زیادی تسکین دهد.
- داروی مُسکن را امتحان کنید. اگر هیچ‌یک از این روش‌ها مؤثر نبود، ممکن است پزشک برای کاهش درد و التهاب، استفاده از قطره‌ی استامینوفن نوزادان را توصیه کند.
نکاتی برای مراقبت دندان‌های کودک بعد از درآمدن
بعد از اینکه دندان‌های کودکتان شروع به درآمدن کرد، بهتر است نکاتی را برای مراقبت از آنها به یاد داشته باشید و بدانید که هرچند این دندان‌ها روزی می‌افتند و جایشان دندان‌های جدید درمی‌آید ولی رعایت بهداشت دهان و دندان قبل از درآمدن دندان‌ها اهمیت زیادی دارد و غیر از آن، کودکتان مراقبت از دندان‌هایش را از همان کودکی یاد می‌گیرد. برخی نکات مراقبتی شامل موارد زیر است:
پرهیز از دادن شیشه‌شیر شب در رختخواب: شب‌ها کودک را با شیشه‌شیر حاوی شیر در رختخواب نگذارید. شکر موجود در شیر خشک یا شیر مادر تمام شب روی دندان کودک باقی می‌ماند و می‌تواند منجر به پوسیدگی شود.
جایگزین کردن لیوان به جای شیشه‌شیر: یک روش دیگر برای پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها این است که در حدود یک سالگی، یعنی زمانی که کودک هماهنگی حرکتی لازم را دارد، یک لیوان معمولی را جایگزین شیشه‌شیر کنید و دهان و دندان کودک را تمیز کنید و مسواک بزنید. بهتر است از دادن لیوان آموزشی کودک هم کم‌کم بعد از درآمدن بیشتر دندان‌ها خودداری کنید، زیرا مثل شیشه‌شیر می‌تواند با قرار دادن طولانی‌مدت دندان‌ها در معرض قند و شکرها باعث خرابی آنها شود، مگر اینکه مسواک زدن را رعایت کنید.
اهمیت به معاینهٔ دندان‌های کودک: اولین ویزیت کودک توسط دندانپزشک باید در حدود یک سالگی او باشد. اما اگر پزشک احساس کند که کودک ریسک بالایی برای پوسیدگی دندان دارد، شاید توصیه کند که زودتر به دندانپزشک مراجعه کنید.
استفاده از مکمل فلوراید با تجویز پزشک: مراقبت و چک‌آپ سلامت شش ماهگی کودک زمان خوبی برای پرسش از پزشک در مورد مکمل فلوراید است. البته قطره‌های فلوراید که از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌کنند تنها در صورتی ضروری است که آب منطقهٔ محل زندگی شما فلوراید نداشته باشد. همچنین از پزشک بخواهید که دندان‌های کودکتان را معاینه کند.
یاد دادن مسواک زدن به کودک: در حدود ۱۸ ماهگی، کودکتان ممکن است آمادهٔ یادگیری مسواک زدن باشد که لازم است شما در این کار به او کمک کنید، زیرا هنوز چابکی یا تمرکز کافی برای حرکت دادن یک مسواک در دهانش را ندارد. لازم نیست دندان‌های کودک را در جهت خاصی مسواک بزنید، فقط سعی کنید همهٔ ذرات غذا را بیرون بیاورید. اگر کودک طعم خمیردندان را دوست ندارد، یک برند و مدل دیگر را امتحان کنید.
هنگامیکه نوزادتان درحال دندان درآوردن است، باید لثه‌ها و دندان‌های درحال رویش او را تمیز نگه دارید. به‌محض آنکه دندان‌های او بیرون آمدند، آنها را دو بار در روز با استفاده از یک مسواک سایز نوزاد یا یک مسواک انگشتی – که مخصوص نوزادان است – و مقدار بسیار کمی خمیردندان، مسواک بزنید. از پزشک یا دندانپزشک او در مورد استفاده از خمیردندان‌های حاوی فلوراید سؤال کنید. وقتی کودکتان دو ساله شد، مقدار خمیردندان را به اندازه‌ی یک نخود افزایش دهید.
اگر کودکتان چندین دندان درآورده است و شما نمی‌توانید با مسواک به تمام سطوح آنها دسترسی داشته باشید، وقت آن است که از نخ دندان استفاده کنید. سعی کنید از نخ دندان‌های کمانی رنگارنگ که مخصوص کودکان هستند، استفاده کنید تا این کار برای شما و کودکتان آسان‌تر شود.
پرهیز از دادن شیرینی زیاد: سعی کنید به کودک زیاد شیرینی ندهید و وقتی در خوردن آنها زیاده‌روی می‌کند، اطمینان حاصل کنید که فوراً پس از آن دندان‌هایش را مسواک می‌کند.
ترتیب رویش دندان های نوزاد
بین ۶ تا ۱۰ ماهگی
در این بازه زمانی، نوزاد دندان‌های وسطی پایین در می آورد. یکی از نشانه های دندان درآوردن نوزاد التهاب و قرمزی لثه است چون دندان‌ها قرار است از داخل لثه بیرون بیایند. دو دندان وسطی که در پایین قرار دارند، معمولاً از همه زودتر سر می‌زنند و حدوداً همزمان با هم درمی‌آیند.
بین ۸ تا ۱۲ ماهگی
در این زمان دندان‌های وسطی که در بالا و جلو قرار دارند سر می‌زنند.
نکته : دندان بچه‌ها در ابتدای رشد ناهموار و تیز است و به‌مرور صاف و نرم می‌شود.
نکته : دخترها معمولاً زودتر از پسرها دندان درمی آورند.
بین ۹ تا ۱۳ ماهگی
در این زمان دندان‌هایی که کنار دو دندان وسطی بالا قرار دارند (دندان‌های کناری) بیرون می‌زنند و کودکتان چهار دندان ردیفی در بالا پیدا می‌کند.
نکته: دندان‌ها معمولاً جفتی درمی‌آیند؛ یکی سمت چپ و یکی سمت راست.
بین ۱۰ تا ۱۶ ماهگی
وقتی بین ده تا شانزده ماهگی دندان‌های کناری پایینی هم درمی‌آیند، لبخند کودکتان کامل می‌شود و وقتی می‌خندد هشت دندان دارد.
نکته: دندان‌های شیری بچه‌ها کمی از هم فاصله دارند تا در آینده فضا برای دندان‌های اصلی باقی بماند.
بین ۱۳ تا ۱۹ ماهگی
دندان‌های آسیاب بالایی کودک، یعنی دندان‌هایی که در قسمت عقبی و بالای دهان رشد می‌کنند، در این زمان سر می‌زنند. البته تا زمانی که دندان‌های آسیاب پایینی رشد نکنند، این دندان‌ها به کار نمی‌آیند.
نکته: دندان شیری بچه‌ها سفیدتر و کوچک‌تر از دندان‌های اصلی هستند.
بین ۱۴ تا ۱۸ ماهگی
وقتی بین چهارده تا هیجده ماهگی دندان‌های آسیاب پایینی هم در بیایند، کودکتان دیگر واقعاً می‌تواند غذاها را بجود.
بین ۱۶ تا ۲۲ ماهگی
دندان‌های نیش بالایی که به آنها دندان نوک‌تیز هم می گویند، فاصله بین دندان‌های آسیاب و دندان‌های جلویی را پر می‌کنند.به دندان های نیش بالایی، گاهی دندان انیاب هم گفته می‌شود.
بین ۱۷ تا ۲۳ ماهگی
در این زمان دندان‌های نیش پایینی ظاهر می‌شوند.
۲۳ تا ۳۱ ماهگی
دندان‌های آسیاب دوم یا آن‌هایی که از همه عقب‌تر قرار دارند، در این مدت‌زمان بیرون می‌زنند و اول از همه پایینی‌ها پیدایشان می‌شوند.
بین ۲۵ تا ۳۳ ماهگی
این دندان‌ها آخرین دندان‌هایی هستند که درمی آیند و به آن ها دندان های آسیاب دوم بالایی گویند. معمولاً تا آخر سه سالگی بیشتر بچه‌ها هر ۲۰ دندانشان در می‌آید و وقتی لبخند می‌زنند، دندان‌هایشان کامل و زیباست.
رشد فک و استخوان‌های صورت
در این مرحله فک و استخوان صورت کودک رشد می‌کند تا برای رشد دندان‌های اصلی جا باز شود.
نکته: دندان های شیری در کودکان بین ۶ تا ۱۲ سالگی شروع به لق شدن و افتادن می کنند و دندان‌های اصلی جای آنها را می‌گیرند. این دندان‌ها معمولاً به همان ترتیبی که درآمده‌اند می‌افتند. دندان‌هایی که دیرتر درآمده‌اند معمولاً دیرتر هم لق می‌شوند.
دندان‌های وسطی اولین دندان‌های هستند که می‌افتند (بین ۶ تا ۷ سالگی) و بعد از آنها دندان‌های وسطی کناری هستند (بین ۷ تا ۸ سالگی). سپس نوبت دندان‌های آسیاب است. زمان لق شدن این دندان‌ها در هر کودکی متفاوت است اما معمولاً این اتفاق بین ۹ تا ۱۲ سالگی می افتد. دندان‌های نیش پایینی بین ۹ تا ۱۲ سالگی و دندان‌های نیش بالایی بین ۱۰ تا ۱۲ سالگی شروع به لق شدن و افتادن می‌کنند.
نکته: معمولاً تا ۱۳ سالگی تمام دندان‌های اصلی در می‌آیند و هر ۲۸ دندان اصلی کودک تکمیل می‌شوند (البته ۴ دندان عقل بین ۱۷ تا ۲۱ سالگی پیدایشان می‌شود).
اگر درمورد روند رشد دندان‌های کودکتان نگرانید یا مشکلی مشاهده کرده‌اید، با پزشک او صحبت کنید.
نکته: اگر فرزندتان به سن ۱۸ ماهگی رسیده و هنوز هیچ دندانی در نیاورده، به دندانپزشک یا دکتر بچه اطلاع دهید (بچه‌هایی که زود به دنیا می‌آیند، معمولاً چند ماه دیرتر از بچه‌های دیگر دندان در می‌آورند). همچنین، اگر فرزندتان همه علائم دندان در آوردن را دارد (از جمله بیرون ریختن آب دهان، تورم لثه و غیره) اما نشانه‌های درد زیادی را از خودش بروز می‌دهد (مثلاً گریه‌های طولانی)، با پزشک او تماس بگیرید چون دندان درآوردن نباید تا این حد برای کودک مشقت بار باشد.
نظرات کاربران