همه چیز درباره پا درد و راه های درمان آن
پا درد از آن دسته دردهایی است که فارغ از سن و سال و تروماتیک بودن یا نبودن ممکن است دچارش شوید. پا درد انواع و دلایل مختلفی دارد که می‌تواند یک عارضه‌ی زودگذر ناشی از خستگی باشد یا علامت یک بیماری جدی و خطرناک. پس مهم است نسبت به این اندام حرکتی مهم بدن‌مان هوشیارتر و عمیق تر باشیم و از کنار دردها به سادگی عبور نکنیم. همانطور که می‌دانید پا قلب دوم انسان است و توجه به آن می تواند در کهنسالی از فرتوت شدن و از کار افتادگی‌مان جلوگیری کند. در این مقاله آموزشی چگونه به شما درباره انواع پا درد، نشانه‌ها و علایم و راه‌های درمان آن اطلاعاتی ارائه خواهیم داد.
دردهای تروماتیک و غیر تروماتیک پا
معمولا پا درد عموماً در نتیجه ی یک بروز حادثه یا ضربه و صدمه دیدن حاصل میشود که به آن دردهای تروماتیک می گویند، اما بسیار نیز رخ می دهد که درد پا ناشی از ضربه و آسیب نیست و اصطلاحا دلایل غیر تروماتیک (بدون ضربه دیدن) باعث بروز آن شده است. آرتروز یکی از شایع ترین علت‌های درد پا است. انواع آسیب‌های فیزیکی، فعالیت بیش از حد، نادرست انجام دادن تمرینات ورزشی، لایف استایل غلط غذایی و حرکتی، انواع التهاب‌ها و عفونت‌ها و… از دلایل بیشمار درد پا محسوب می‌شوند.
معمولا وقتی استخوان‌ها، مفاصل پا، رباطها و تاندون‌ها، عضله‌ها و برخی از اندام‌های داخلی بدن دچار عفونت یا التهاب شوند درد پا خودش را بصورت تناوبی، مزمن و حتی دائمی خودش رانشان می دهد. علاوه بر این‌ها بیماری‌های مرتبط با اعصاب، رگ‌های خونی و پوست نیز می‌تواند منجر به ناراحتی پاها و انواع درد حتی به شکل سوزش شدید، لمس شدن و بی حسی، گز گز شدن (نوروپاتی محیطی)، کشیدگی و حس برق گرفتی در عضله پشت پا بروز پیدا کند.
همچنین ممکن است پا در فقط در پنجه‌ی یا پاشنه‌ی پا حس شود و آزار دهنده باشد درد در پنجه پا می‌تواند دلایلی چون بیماری‌های دیابت، قند خون بالا و یا نقرس داشته باشد. درد کف پا و پاشنه نیز اغلب ناشی از ایستادن ممتد، صافی کف پا، خار پاشنه و کش آمدن تاندون‌های پشت پا است. معمولاً درد در پاشنه به مرور زمان افزایش‌یافته و رو به وخامت می‌رود پس از کنار هیچ دردی به ساگی عبور نکنید. علاوه بر موارد ذکر شده درد پا می‌تواند نشات گرفته از ناراحتی و بیماری در نقاط دیگر بدن باشد به عنوان مثال بیماری‌های مزمن کمر و ستون فقرات بدن، رماتیسم، مشکلات لگن و تنگی کانال‌های عروقی نیز می‌تواند از دلایل پا درد و بی حسی پا باشد.
درد پا سن و سال مشخصی ندارد و با آن که اغلب در سنین میان‌سالی و کهنسالی بروز می‌کند در جوانان و حتی کودکان نیز این درد شایع است. توجه داشته باشید نمود درد در کودکان اگر همراه با تورم، عدم تحرک و فلج شدن پا، از دست دادن حس در پا، کبودی و خون مردگی در پا، عدم نبض در پاها و تب بالا (بیشتر از ۳۸ درجه سانتی گراد) همراه باشد حتما باید سریعا به پزشک مراجعه کنید.
دلایل شایع پا درد
اسپاسم و گرفتگی عضلات
گرفتگی یا اسپاسم عضلانی یکی از شایع‌ترین و دردناک‌ترین نوع دردهای پا است. این حالت می‌تواند به دلیل کشش بیش از حد عضلات، فعالیت‌های سنگین ورزشی و همچنین بی تحرکی شدید و عدم تعادل بین الکترولیت‌های موجود در جریان خون رخ دهد. عضلات پشت ساق و مچ پا بیش از سایر عضلات مستعد گرفتگی هستند.
انقباض عضلات پا یا همان اسپاسم عضلات اغلب باعث ایجاد یک توده‌ی سخت در پا و بروز درد شدید میشود.
کم آبی بدن، فعالیت شدید حرکتی و خستگی عضلانی منجر به گرفتگی پا به ویژه در پشت ساق پا میشود. همچنین حساسیت‌های دارویی در برخی افراد ممکن است گرفتگی و خشکی عضلات پا شوند. عضلات برای آنکه به خوبی کار کنند، باید به مقدار کافی سدیم، کلسیم و پتاسیم دریافت کنند.
درد ناشی از سیاتیک
درد سیاتیک در پا معمولا در قسمت پشت ران و پشت ساق پا احساس میشود این درد در مسیر عصب سیاتیک از کمر تا امتداد مچ پا ادامه دارد. درد سیاتیک بسیار شدید و مشخص است و افراد از آن با عنوان تیر کشیدن یاد می‌کنند. برای درمان این درد با توجه به گستره و زمان درد می توان از أنواع کیسه‌های آِب گرم و آب سرد و پماد‌های شل کننده استفاده کرد. همچنین از مسکن‌های بدون نسخه مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن نیز می‌توان برای کاهش التهاب رگ سیاتیک استفاده کرد.
درد ناشی از ضربه
دردهای ناشی از انواع ضربه، سقوط و پیچ خوردن می‌توانند استخوان‌ها، عضلات و مفاصل پا یا ترکیبی از آن‌ها را درگیر و دچار آسیب کنند. این دردها معمولا با کوفتگی همراه است و با حرکت دادن مووضع آِسیب دیده تشدید میشود. استراحت کردن و بستن با بندهای کششی می‌تواند روند بهبود طبیعی این دردها را تسریع کند. همچنین مالیدن روغن ارده یا روغن اسطخدوس بر موضعی که آسیب دیده یا درد می‌کند به کاهش درد کمک به‌سزایی می‌کند.
درد ناشی از شکستگی و مو برداشتن
دردی که در پی شکستگی یا ترک خوردن استخوان عارض میشود بسیار شدید و با تورم و کبودی همراه است. در مواجهه با این مورد سعی کنید با کمترین حرکت و تکان داد محل شکستگی سریعا به پزشک مراجعه کنید.
سندروم استرسی ساق: این درد ناشی از آسیبی است در پی استفاده بیش از حد از پا به استخوان درشت نی یا استخوان ساق پا وارد میشود. دلایل اصلی بروز این درد دویدن طولانی مدت و بدون کفش مناسب و پریدن از بلندی و از دست رفتن تعادل هستند. اگر درد خفیف باشد با استراحت و گرم نگه داشتن موضع دردناک، در کمتر از چند روز بهبودی حاصل میشود.
پارگی و کشیدگی تاندون و لیگامنتها
یکی از دردناک‌ترین آسیب‌های وارده به پا، کشیدگی تاندون‌ها و لیگامنت پا است. این درد به مانند برق گرفتگی و تیرکشیدن ممتد بروز می کند و اغلب زمانی رخ می‌دهد که در اثر فعالیت شدید بدنی و فشار بیش از حد معمول و یا فشار به صورت حاد و ناگهانی، تاندون‌های پا کشیده یا پاره شوند.
سه مرحله از زمانی که تاندون آسیب می‌بیند وجود دارد: مرحله التهابی (۶ روز اول)، مرحله تکثیر(۵ تا ۲۱ روز اول) و مرحله بازسازی (از روز ۲۰ شروع میشود)).
با توجه به حجم کشیدگی و یا پاره شدن و اینکه ضایعه در کدام مرحله وجود دارد روند درمان متفاوت است. در روزهای اول گذاشتن یخ بر موضع کشیدگی و نیز استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی به کاهش درد و آسیب دیدگی کمک می‌کند. توجه داشته باشید در صورت پارگی تاندون پا نیاز به جراحی و استراحت بلند مدت دارید.
درد ناشی از خونریزی
آسیب‌های تروما و داخلی می‌توانند منجر به خونریزی در درون بافت‌ها و مفاصل شوند. با افزایش فشار ناشی از خونریزی به درون بافت‌ها و مفاصل، محل تجمع خون، متورم شده باعث درد بسیار زیادی میشود.
درد به واسطه لخته خون: وجود لخته خون در سرخرگ‌ها می‌تواند به طور کامل جریان خون ورودی به پا را مسدود کنده و باعث بروز دردهای حاد، بی حس شدن و سرد بود پا بشود. در این حالت، مصرف قرص‌هایی چون آسپرین برای رقیق کردن خون توسط پزشک تجویز میشود. تحرک کافی و رژیم غذایی سالم، پر فیبر و مصرف ویتامین تا حد زیادی از بروز این نوع از درد پا جلوگیری می‌کند. به یاد داشته باشید یک پرواز طولانی یا ماشین سواری و همچنین اضافه وزن، مصرف سیگار یا داروهای خاص ممکن است شما را در معرض خطر لخته خون قرار دهد.
درد به واسطه لخته خون
وجود لخته خون در سرخرگ‌ها می‌تواند به طور کامل جریان خون ورودی به پا را مسدود کنده و باعث بروز دردهای حاد، بی حس شدن و سرد بود پا بشود. در این حالت، مصرف قرص‌هایی چون آسپرین برای رقیق کردن خون توسط پزشک تجویز میشود. تحرک کافی و رژیم غذایی سالم، پر فیبر و مصرف ویتامین تا حد زیادی از بروز این نوع از درد پا جلوگیری می‌کند. به یاد داشته باشید یک پرواز طولانی یا ماشین سواری و همچنین اضافه وزن، مصرف سیگار یا داروهای خاص ممکن است شما را در معرض خطر لخته خون قرار دهد.
درد ناشی از نوروپاتی
التهاب عصب محیطیِ نامرتبط با نخاع نیز می‌تواند باعث بروز درد شود. چنین عارضه‌هایی تحت عنوان نوروپاتی‌های محیطی شناخته می‌شوند. این وضعیت ممکن است با یک بیماری بالینی رخ دهد. نوروپاتی معمولا در دوره بارداری نیز بروز می‌کند، زیرا در این دوره فشار رحم می‌تواند به التهاب عصب و پا درد در دوران بارداری منجر شود. استراحت مطلق یکی از روش های خانگی درمان این نوع۷ در است.
بیماری‌های درونی
وجود بیماری‌های مزمن مانند دیابت، نقرس، اعتیاد به الکل، سرطان و شیمی درمانی، کمبود ویتامینD و B12، کم خونی و کمبود کلسیم می‌تواند باعث به وجود آمدن دردهای عصبی شوند که و یک یا هر دو پا را درگیر کند.
درد مفصل
مفصل‌ها، علاوه بر آسیب‌های موضعی که دچارش می‌شوند ممکن است به دلایل آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی)، عفونت و خونریزی نیز دچار التهاب و تورم و در پی آن‌ها به درد مزمن نیز دچار شوند. استفاده از کمپرس سرد و مسکن‌هایی چون ناپروکسن در کاهش این نوع درد میسر است.
درد عضله
عضلات پشت ساق پا ممکن است دردناک شوند و تحرکت را برای شما مختل کند از دلایل شایع این نوع درد می‌توان به تحرک بیش از حد و یا به دلیل گسترش یک عفونت اشاره کرد.
دیابت
یکی از تاثیرات دیابت بر بدن، پا درد است. اگر سطح قند خون در یک دوره چند ساله کنترل نشود، عصب‌ها و رگ‌های خونی موجود در پا به مرور زمان تخریب شده و کارایی خود را از دست می‌دهند و دیگر درد را در پای خود احساس نمی‌کند تا جایی که با از دست رفتن احساس درد، فرد در معرض عفونت‌های پوستی و آسیب‌های مچ پا قرار می‌گیرد اما ناراحتی و دردی از بابت آن‌ها چندان احساس نمی‌کند و زمانی متوجه آسیب میشود که مرحله ی پیشرفته درد و زخم پا ایجاد شده در عین حال، عصب‌ها در این برهه آن‌قدر ملتهب می‌شوند که بیمار دچار دردهای بسیار شدیدی خواهد شد. دیابت همچنین منجر به تنگ شدن رگ‌های خونی شده و احتمال بروز علائم بیماری عروق محیطی (PAD) یا لنگش بسیار میشود.
بیماری‌های زمینه‌ای
برخی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند آرترواسکلروز می‌توانند باعث درد پا شوند. این بیماری با باریک شدن و سفت شدن رگ‌ها به دلیل تجمع چربی و کلسترول ایجاد میشود. شریانها، رگ‌های خونی هستند که حامل خون حاوی اکسیژن در سراسر هستند با مسدود شدن این شریانها خون رسانی به بخش‌های مختلف بدن کاهش می‌یابد و با کاهش اکسیژن به بافتهای پا، دچار درد پا به ویژه در ساق پا خواهید شد.
آرتروز
التهاب مفاصل آرتروز نام دارد. این بیماری باعث تورم، درد چرخشی و قرمزی در محل بروز آرتروز میشود. آرتروز بیشتر مچ پا، مفاصل زانو و باسن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نقصهای ظاهری ساق پا مثلپاهای ضربدری یا پاهای پرانتزی، آسیب‌های قدیمی، فعالیت بیش از حد و افزایش سن از جمله عواملی هستند که می‌توانند احتمال ابتلا به آرتروز را بالا ببرند.
سایر دلایل درد پا
همانطور که اشاره کردیم عوامل بسیاری می‌توانند باعث درد شدید پا شوند. در اینجا برخی از مواردی که اما کمتر شایع هستند را بازگو می‌کنیم:
- جابه‌جایی دیسک و فتق دیسک. این عارضه زمانی بروز می‌کند که به سبب فعالیت شدید بدنی و بلند کردن جسم سنگین یا چرخش ناگهانی یکی از دیسکهای بین مهرههای ستون فقرات از جای خود خارج شود. این شرایط معمولا باعث به وجود آمدن دردی سراسری که از ستون فقرات به بازوها و پاها ادامه دارد میشود.
- بیماری ازگوداشلاتر زمانی رخ می‌دهد که تاندونی که کاسه زانو را به استخوان ساق پا وصل می‌کند دچار کشیدگی شود. این وضعیت غضروف درشت نی را از جایی که به استخوان میچسبد، دچار کشش می‌کند و به دلیل حساسیت و تورم اطراف زانو باعث ایجاد یک توده دردناک در زیر زانو میشود. این مشکل بیشتر در نوجوانانی که در دوران بلوغ دچار جهش رشد می‌شوند رخ می‌دهد.
- بیماری لگ کالوپرتس به دلیل کاهش خونرسانی به مفصل ران به وجود میاید. کمبود خون به استخوان آسیب جدی میزند و حتی باعث تغییر شکل آن میشود. این ناهنجاریها اغلب باعث درد شدید به ویژه در اطراف لگن، ران یا زانو می‌شوند. این عارضه در خانم‌ها بیشتر رخ می‌دهد.
درمان در خانه
بسیاری از مواقع دردهای جزئی و مقطعی پا را می‌توان در منزل و بدون مراجعه به پزشک تسکین داد و رفع کرد. گرفتگی‌های جزئی عضلات و کوفتگی های ناشی از فعالیت زیاد عموما به طور طبیعی بعد از چند روز مراعات و استراحت درمان می‌شوند.
برای تسکین درد گرفتگی عضلات:
- حرکات کششی انجام دهید، انگشت پا را صاف و کشیده نگه دارید در حالی که پا را صاف نگه داشته‌اید آن را به سمت بدن و به عقب فشار بدهید.
- دوش آب گرم و حرکت ملایم مثل قدم زدن در آب استخر روند بهبود را تسریع می‌کند.
درمان برای آسیب‌های ناشی از فعالیت ورزشی
آسیب‌های ورزشی جزئی مانند: رگ به رگ شدن مچ پا و کشیدگی رباط پا را می‌توان با روشهای زیر درمان کرد:
- استراحت: یکی از معمول‌ترین درمان‌ها استراحت و عدم کار کشیدن از پای آسیب دیده است.
- کمپرس یخ: باستفاده از کیسه و کمپرس سرد به کاهش کاهش تورم، التهاب، و درد کمک شایانی می کند. کمپرس سرد یا کیسه‌ی یخ را به مدت بیست دقیقه بر روی ناحیه آسیب دیده قرار دهید.
- فشردهسازی: برای درد و کاهش تورم با یک آتل یا باند کشی محل آسیب دیده را ببندید.
- ارتفاع: پا را تا بالاتر از سطح قلب بلند کنید تا کشش نیروی جاذبه به کاهش درد و تورم کمک کند.
- استفاده از پماد پیروکسیکام. این پماد موضعی بوده و با مالیدن بر محل درد می تواند درد را کاهش و تسکین دهد.
- استفاده از مسکن‌هایی مانند ناپروکسن و بروفن. دقت کنید این مسکن‌ها به خودی خود نیز عوارضی دارند و نباید به صورت ممتد از آن استفاده کرد.
درد پا ناشی از مشکلات گردش خون
اگر خون به خوبی در عروق و رگ‌ها جریان نداشته باشد ممکن است تورم و درد در پا به وجود بیاید و حتی منجر به لنگان لنگان راه رفتن بشود در این صورت حتما به پزشک مراجعه کنید زیرا ممکن است مشکلات قلبی و عروقی پنهان، منجر به این علایم و درد پا بشوند. رعایت نکات زیر برای کاهش درد و تورم ناشی از مشکلات عروقی موثر است.
- کنترل میزان قند خون، کلسترول و لیپیدها
- دوری یا ترک کردن سیگار
- کنترل فشار خون و کاهش مصرف نمک
- درمان‌های ضد پلاکت برای کاهش لخته خون
- ورزش منظم و رژیم غذایی سالم
کسانی که به دلیل بیماری قلبی عروقی یا سایر بیماریها برنامه درمانی خاصی دارند باید با دقت آن را دنبال کنند.
چه زمانی برای درد پا باید به پزشک مراجعه شود؟
از آنجایی که پا درد دلایل گوناگونی درد در غالب موارد بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنیم حتی گاهی اوقات تشخیص پزشک نیز نمی‌تواند در نگاه اول و اولین ویزیت درمان قطعی را اعلام کند پس هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه شود تاثیر بیشتری دارد. اغلب، افراد در برابر مراجعه به پزشک مقاومت می‌کنند در بحث پا درد نیز افراد با توجه به توانایی‌شان در ایستادن، تحمل وزن و راه رفتن در مورد مراجعه کردن یا نکردن به پزشک تصمیم می‌گیرند.
در صورت بروز درد ناگهانی، باید بابت آن نگران شد و فوراً به پزشک مراجعه کرد. این مورد به ویژه زمانی بسیار مهم است که پا متورم و گرم شده و احتمال بروز ترومبوز سیاهرگی عمقی وجود داشته باشد، و یا زمانی که پا رنگ پریده و سرد شده و احتمال حضور یک لخته در سرخرگ وجود داشته باشد.
همراه بودن درد پا و پشت با مواردی از ضعف عضله، سقوط یا تغییر در عملکرد روده‌ها یا مثانه می‌تواند نشانه‌ای از یک مورد اورژانسی مرتبط با نخاع باشد، که نیاز اورژانسی به مراجعه به پزشک دارد.
در مواردی که کودکان دچار درد پا شده و شروع به لنگیدن می‌کنند یا دچار تب می‌شوند برای ارزیابی باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
در مجموع و به صورت خلاصه در صورت بروز هر یک از علایم زیر سریعا به پزشک مراجعه کنید و دست از خود دزمانی بردارید.
- اگر درد پا شدید‌تر شود بیش از یک هفته ادامه پیدا کرد
- تورم در هر یک یا دو پا
- رگ‌های واریسی برجسته که فرد را اذیت می‌کنند
- درد هنگام راه رفتن
- وجود توده درون پا
- بروز زخم بر روی پا به ویژه پنجه پا
- کاهش پایره فعالیت و کند شدن اندام‌های حرکتی
جمع‌بندی
همانطور که واقف هستید پیشگیری بهتر از درمان است. در مورد پا درد نیز با اصلاح تغذیه و فعالیت‌های بدنی و نیز نوع نشستن و برخاستن خود می‌توانید بروز پا درد را به تاخیر بیندازید. همچنین دقت داشته باشید افزایش وزن به خودی خود یک عامل مهم در بروز بیماری‌های مفاصل پا و دردهای زانو و مچ پا است. استفاده از کفش و کتانی‌های استاندارد و سایز درست پا نیز می‌تواند تا حد مطلوبی از ابتلای زودرس به پا درد جلوگیری کند.
نظرات کاربران