چگونه زایمان طبیعی خوب و بدون دردسری داشته باشیم + مزایا

زایمان طبیعی یک فرایند فیزیولوژیک است .به معنای شروع خود به خود درد زایمان است. به شروع خودبخود انقباضات رحمی که منجر به خروج جنین و جفت در سن بارداری۴۲-۳۷هفته می شود زایمان فیزیولوژیک گفته می شود.و بعد از زایمان مادر و نوزاد در وضعیت خوبی هستند. این روند بیش تراز ۲۴- ۱۸ساعت طول نمی کشد. درد زایمان و زایمان طبیعی در ارتباط بین مادر ونوزاد که از الزامات شیردهی موفق است موثر می باشد.
زایمان طبیعی، قدیمی‌ترین روش تولد نوزاد است که به دلیل اثر مطلوب در بهبودی سریع مادران و روند بهتر رشد نوزادان و سلامت آنها، نسبت به عمل سزارین برتری دارد. با مطالعۀ این مقاله نشانه‌های آغاز زایمان می‌توانید شناخت دقیقی نسبت به درد‌های زمان زایمان داشته باشید. همچنین آگاهی از روند زایمان طبیعی به شما کمک می‌کند تا روش‌های کاهش درد زایمان را بهتر بشناسید و آمادگی بیشتری برای آن داشته باشید.

علائم شروع روند زایمان طبیعی

• درد ناحیه زیر شکم و یا کمر که به تدریج طول مدت درد بیش تر و فاصله بین آنها کوتاه تر می شود.
• (آبریزیش) گاهی قبل از شروع دردهای زایمانی کیسه آب پاره می شود.
  پاره شدن کیسۀ آب، باعث ترشح یا جاری شدن مایع از واژن می‌شود.پارگی کیسۀ آب ممکن استساعت‌ها پیش از شروع درد زایمان یا همزمان با آن اتفاق بیفتد. اغلب زنان طی ۲۴ ساعت پس از شروع درد زایمان، نوزاد خود را به دنیا می‌‏آورند. اگر زایمان طی این بازۀ زمانی به صورت طبیعی رخ ندهد، ممکن است پزشک با روش القای زایمان نوزاد را به دنیا آورد تا هم از بروز عفونت و هم از عوارض زایمان برای نوزاد پیشگیری کند.
• نمایش خونی:خارج شدن مقدار کمی ترشح خونی از واژن (شو زایمانی) است.

چگونه افسردگی پس از زایمان را پشت سر بگذاریم

از زایمان بیشتر بخوانید

مراحل زایمان طبیعی

مرحلۀ اول : شروع انقباضات زودرس منظم رحمی تا باز شدن کامل دهانه رحم
شامل سه فاز است . نهفته، فعال و انتقالی.

• فاز نهفته: طولانی‌ترین فاز زایمان است و شدت آن از بقیه کمتر است. در این فاز، تعداد انقباضات افزایش می‌یابد و به باز شدن دهانۀ رحم کمک می‌کند. این فاز زیاد آزاردهنده نیست و طی آن دهانۀ رحم باز و نازک می‌شود. اگر انقباضات رحمی شما منظم باشد، معمولاً میزان باز شدن دهانۀ رحم به طور منظم چک می‌شود.
• فاز فعال : باز و نازک شدن دهانۀ رحم با سرعت بیشتری ادامه می‌یابد و ممکن است با هر انقباض، در ناحیۀ کمر و شکم احساس درد شدید یا فشار کنید. ضمناً ممکن است احساس فشار در ناحیۀ مقعد داشته باشید که باید به اصطلاح زور بزنید، اما پزشک به شما خواهد گفت که تا باز شدن کامل دهانۀ رحم برای این کار صبر کنید.
• فاز انتقالی : دهانۀ رحم به طور کامل و به اندازۀ ۱۰ سانتی‌متر باز می‌شود. انقباضات رحمی با شدت، درد و در نوبت‌های بیشتری؛ هر سه تا چهار دقیقه و به مدت ۶۰ تا ۹۰ ثانیه بروز می‌کند.

مرحله دوم : بازشدن کامل دهانه رحم تا تولد کامل جنین

این مرحله با باز شدن کامل دهانۀ رحم شروع می‌شود و با خروج جنین پایان می‌یابد. در این مرحله، نقش شما تأثیر زیادی در پیشرفت زایمان دارد و پزشک از شما می‌خواهد که زور بزنید. فشار ناشی از زور زدن و انقباضات رحمی و زور زدن شما، نوزاد را در کانال زایمان به سمت پایین پیش می‌برد. نرمی و انعطاف استخوان‌های جمجمه و فواصل بین این استخوان‌ها، به عبور سر کودک از کانال زایمان کمک می‌کند و در نهایت سر نوزاد از ناحیۀ تناسلی مادر مشاهده و خارج می‌شود. به محض خروج سر، پزشک با عمل مکش یا ساکشن، مایع آمنیوتیک، خون و مخاط رحم را از بینی و دهان نوزاد خارج می‌کند. پس از سر، شانه‌ها و سپس سایر قسمت‌های بدن از واژن خارج می‌شود. در تمام این مراحل شما باید به زور زدن خود ادامه دهید. فراموش نکنید که فشار شما با انقباضات رحمی همزمان، تأثیر بیشتری دارد و همچنین یادتان باشد که در فواصل دردهای زایمانی نفس‌های عمیق بکشید تا توان بیشتری برای ادامۀ زایمان داشته باشید.

مرحله سوم : از تولد نوزاد تا خروج کامل جفت

پس از تولد نوزاد، شما وارد مرحلۀ آخر زایمان می‌شوید. در این مرحله، جفت که وظیفۀ تغذیه و اکسیژن‌رسانی به جنین را بر عهده داشت، از دیوارۀ رحم جدا و از واژن خارج می‌شود. این مرحله ممکن است بین پنج تا ۳۰ دقیقه طول بکشد.

مرحله چهام : یک ساعت پس از خروج جفت

برون ده ادراری اندازه گیری می شود. عالیم حیاتی هر۱۵ دقیقه یک بار تا یک ساعت کنترل می شود.

عوامل خطر پس از زایمان:

• خون ریزی بیش از حد قاعدگی در هفته اول
• خروج ترشحات بدبو و چرکی از مهبل
• افسردگی شدید
• سوزش یا درد هنگام ادرار کردن
• تب ولرز
• درد، سوزش و ترشح از محل بخیه ها
• درد وتورم یک طرف ساق پا
• درد و شکم و پهلوها
• درد و تورم و سفتی پستان ها

مزایای زایمان طبیعی

• یکی از مهم‌ترین مزایای زایمان طبیعی حالت روحی نوزاد است. زیرا زمانی که نوزاد از طریق رحم مادر به دنیا می‌آید بلافاصله در آغوش مادر قرار خواهد گرفت و مادر به او شیر می‌دهد. این خود باعث می‌شود که نوزاد راحت‌تر شیر بخورد و همین امر سبب ایجاد رابطه‌ی عاطفی فوق العاده بین نوزاد و مادر است. همچنین مدت زمان بستری شدن بعد از زایمان طبیعی کمتر از زایمان سزارین است.
• مدت بستری شدن و توانایی بازگشت به کار‌های عادی و روزمره بعد از زایمان طبیعی خیلی کمتر از سزارین است و مادرانی که زایمان طبیعی داشته اند زودتر به خانواده خود ملحق می‌شوند.
•  حجم خونی که مادر طی زایمان طبیعی از دست می‌دهد تقریباً نصف یک عمل سزارین است لذا خطر خونریزی و کم خونی، در یک زایمان طبیعی خیلی کمتر از زایمان به طریق سزارین می‌باشد.
•  خطرات و ریسک بیهوشی برای زایمان طبیعی وجود ندارد، درحالیکه برای مادرانی که به روش سزارین زایمان می‌نمایند این خطرات اجتناب ناپذیر است.
•  از نظر اقتصادی زایمان طبیعی به نفع مادر، بیمارستان و جامعه می‌باشد.
• درصد ابتلاء به عفونت در بین مادران سزارین شده بیشتر از مادرانی است که زایمان طبیعی نموده اند.
•  مادرانی که زایمان طبیعی داشته اند در دادن آغوز به نوزاد خود موفق‌تر هستند چرا که خوردن آغوز یا کلستروم به عنوان اولین واکسن برای کودک منافع بسیاری دارد.
•  مادرانی که زایمان طبیعی نموده اند در امر شیردهی به نوزاد خود موفق‌تر از مادرانی می‌باشند که به طریق سزارین نوزاد خود را بدنیا آورده اند.
• پس از زایمان طبیعی، مادران با انجام ورزش‌های مناسب، به مراتب سریعتر از زمانی که سزارین می‌شوند، می‌توانند تناسب اندام خود را بدست آورند
• بطور متوسط مدت اقامت مادران سزارینی در بیمارستان دو برابرو نیم مادرانی است که زایمان طبیعی داشته اند.
•  بعضی از خانم‌ها دوست دارند در طول مدت زایمان خود کاملاً هوشیار بوده و بطور کامل در جریان روند زایمان قرار گیرند. درمدت انجام عمل سزارین ممکن است از بیهوشی عمومی استفاده شود، در نتیجه تماس اولیه نوزاد با مادر و شروع شیردهی به نوزاد به تاخیر می‌افتد.

عوارض زایمان طبیعی

 پارگی پرینیال Perineal
پرینیوم یا میاندوراه perineum بافت نرمی است که بین واژن و مقعد قرار دارد. این بافت نرم کشیده می‌شود تا فضا را برای تولد نوزاد فراهم کند، اما پارگی کوچک و حتی شدید ممکن است اتفاق بیفتد. پارگی اتفاقی است که بسیاری از خانم‌های باردار انتظار آن را دارند و از آن می‌ترسند.
با اقدامات زیر می‌توانید خطر بروز پارگی پرینیال را کاهش دهید:
از اپیزیوتومی* episiotomy غیر ضروری اجتناب کنید.
(اپیزیوتومی episiotomy: یک برش جراحی در ناحیه پرینه یا میاندوراه (ناحیه عضلانی بین واژن و مقعد) است و قبل از انجام برش بیحسی موضعی داده می‌شود.)
به حالت ایستاده یا عمودی زایمان انجام شود. به این ترتیب فشار به عضلات کف لگن و پرنیوم کاهش پیدا می‌کند.
تصمیمات اگاهانه در مورد استفاده از دارو‌های ضد درد بگیرید. اگر در هنگام زور زدن چیزی احساس نمی‌کنید، خطر پارگی افزایش پیدا می‌کند، چرا که قادر نیستید سیگنال‌های بدن خود را درک کنید و محافظت کافی به پرینیوم ارائه نمی‌شود.
استفاده از کمپرس گرم بر روی پرینیوم می‌تواند گردش خون را به این قسمت افزایش داده و انعطاف پذیری پوست را در این قسمت بهبود بخشد.
از زور زدن‌ها و فشار‌های اضافه اجتناب کنید و به بدن خود گوش دهید – در زمان نیاز زور بزنید.
از روش‌های غیر ضروری مانند فورسپس* forceps یا ساکشن اجتناب کنید.
(فورسپس forceps: دستگاهی است که به وسیله آن نوزاد را از رحم مادر بیرون می‌کشند.)

آسیب دیدن عضله کف لگن بعد از زایمان طبیعی
در برخی موارد در هنگام تولد نوزاد عضلات کف لگن دچار آسیب دیدگی می‌شوند. برای خانم‌هایی که دچار آسیب عضله کف لگن می‌شوند، نتیجه آن ممکن است موقت باشد یا درد مزمن کف لگن بروز کند.
فیزیوتراپی و دارو به رفع این مشکل کمک می‌کند، اما در مورد بعضی خانم‌ها این عارضه بعد از زایمان تشخیص داده نشده باقی می‌ماند و تصور می‌شود این درد طبیعی است. در مورد برخی خانم‌ها هم عضلات کف لگن در زمان زایمان دچار آسیب جسمی می‌شود. برخی دیگر نیز وزن ناشی از بارداری به عضلات کف لگن فشار وارد می‌کند؛ بنابراین حتی در صورت سزارین هم ممکن است دچار مشکلات مربوط به عضلات کف لگن (و رابطه جنسی دردناک) شوید. اگر آسیب دیدگی به عضله کف لگن رخ دهد، حتما درمان‌های لازم را انجام دهید. بهبود این شرایط کمی طول خواهد کشید.

پرولاپس احشاء لگن Pelvic Organ Prolapse
گاهی در نتیجه آسیب دیدگی عضله کف لگن فرد ممکن است دچار پرولاپس احشاء لگن Pelvic Organ Prolapse شود. این شرایط زمانی رخ می‌دهد که مثانه، رحم یا روده بزرگ به داخل واژن نفوذ کرده یا در بیرون واژن برآمده می‌شود.
البته زایمان طبیعی تنها عاملی نیست که باعث بروز پرولاپس احشا لگن می‌شود، افزایش وزن دوران بارداری نیز به بروز این مشکل منجر خواهد شد. سیگار کشیدن و چاقی نیز عوامل دیگری هستند که باعث بروز این مشکل می‌شوند. با این حال فشار مداوم، روش‌های کمک زایمان (مانند استفاده از فورسپس) و آسیب دیدگی عضله کف لگن عواملی هستند که احتمال بروز پرولاپس احشا لگن را افزایش می‌دهند.
سیستوسل cystocele یا پرولاپس مثانه زمانی رخ می‌دهد که مثانه وارد واژن می‌شود و رکتوسل rectocele زمانی رخ می‌دهد که انتهای روده به داخل واژن کشیده می‌شود. این مشکل درجه‌های مختلفی دارد و به جز مواردی که خیلی شدید هستند، در بقیه موارد استراحت و فیزیوتراپی به بهبود و درمان کمک خواهد کرد.

درد مداوم پرینیال یا واژن
این درد می‌تواند ناشی از آسیب عضله کف لگن یا پارگی پرینیال باشد، اما گاهی نیز این درد با هیچ مشکل قابل مشاهده دیگری همراه نیست. این درد ممکن است ناشی از آسیب دیدن برخی عصب ها، التهاب واژن یا زخم در این ناحیه باشد.
اگر دچار درد مداوم هستید، لازم است حتما به پزشک مراجعه کنید، به ویژه اگر این درد بیشتر از چند هفته یا تا دو ماه بعد از زایمان طول کشید.
اینکه اولین رابطه جنسی بعد از زایمان کمی ناراحت کننده باشد طبیعی است، اما درد مزمن در زمان برقراری رابطه جنسی طبیعی نیست و باید درمان شود. با این حال بررسی‌ها نشان داده اند خانم‌هایی که سزارین کرده اند دو برابر بیشتر از خانم‌هایی که زایمان طبیعی داشته اند در رابطه جنسی خود بعد از تولد نوزاد دچار درد می‌شوند.

پرولاپس بند ناف Umbilical Cord Prolapse
پرولاپس بند ناف یک عارضه بسیار نادر است و زمانی رخ می‌دهد که بند ناف قبل از نوزاد بیرون می‌آید. بند ناف ممکن است فشرده شود و این مسئله جان نوزاد را به خطر می‌اندازد. در این شرایط بلافاصله سزارین اورژانسی انجام می‌شود، مگر اینکه تولد نوزاد اجتناب ناپذیر باشد.
شرایطی مانند پاره شدن کیسه آب مادر یا وضعیت بد نوزاد در داخل رحم یا پاره شدن غشا داخلی رحم عواملی هستند که احتمال بروز پرولاپس بند ناف را افزایش می‌دهند.

مراقبت‌های بعد از زایمان طبیعی

مهم‌ترین و خطرناک‌ترین زمان بعد از زایمان طبیعی ۶ ساعت اول است. در این بازه زمانی باید علائم حیاتی مادر مانند فشار خون، دمای بدن، تنفس و نبض وی و همچنین میزان خونریزی او مورد کنترل قرار گیرد تا مشکلی برای مادر پیش نیاید.
مادران بعد از گذشت شش هفته به حالت طبیعی خود باز می‌گردند به طور معمول تا چهل روزخونریزی دیده می‌شود و ممکن است بسته به نحوه زایمان و شرایط مادر این مدت متغییر باشد و در بعضی از زنان کوتاه‌تر و در زنان با شرایط بهتر بسیار کوتاه باشد.
برای اینکه مادران تحت مراقبت متخصص زنان و زایمان باشند باید بعد از گذشت ده روز با متخصص زنان در ارتباط باشند و توسط وی معاینه شوند و تمامی علائم و نشانه‌هایی که بعد از زایمان طبیعی برای شما رخ داده است را با متخصص در میان بگذارید.
یکی از بهترین ورز شهایی که بعد از زایمان طبیعی می‌تواند به روند دوران بهبودی کمک کند پیاده روی سبک است. پیاده روی به مدت چهار تا ده دقیقه در روز کافی است و کمک می‌کند تا بدن زودتر به حالت طبیعی بازگردد.
به دلیل کم تحرکی مادران احتمال مبتلا شدن به یبوست بالا می‌رود پس برای جلوگیری از یبوست میزان مصرف میوه ها، غلات و مواد غذایی فیبر دار را افزایش بدهید تا دفع مدفوع راحت‌تر شکل بگیرد، همچنین مصرف مایعات برای پیشگیری از از یبوست نقش بسیاری مهمی دارد.
پیشنهاد می‌شود برای دفع ادرار و اجابت مزاج از توالت فرنگی استفاده کنید تا به زخم‌ها فشاری وارد نشود.
اگر با علائمی مانند درد قفسه سینه، قرمزی و تب مواجه شدید فورا پزشک خود را در جریان بگذارید.

استحمام بعد از زایمان طبیعی
محل بخیه‌های عمل باید همیشه تمیز و خشک باشد پس به طور روزانه به حمام بروید. شما حتی میتوانید در فصل‌هایی مانند تابستان روزی دو یا سه بار دوش بگیرید، زیرا آب گرم باعث می‌شود درد‌های حاصل از بخیه‌ها و درد پهلو و بواسیر کاهش پیدا کند. برای شست و شوی زخم‌ها تا بیست روز از لیف استفاده نکرده و شامپوی بچه و کف صابون را به آرامی به قسمت‌های مورد نظر بمالید. بعد از حمام با حرارت ملایم سشوار محل بخیه را خشک کنید و اگر از محل برش ترشحات صورتی رنگی خارج شد طبیعی است و مادران نباید نگران این امرطبیعی باشند.

سوالات متداول