چگونه علائم سرطان دهانه رحم را تشخیص دهیم + درمان

سرطان دهانه رحم، سرطانی نسبتا شایع است و در بسیاری از مواقع عوارض بسیار خطرناکی را برای بانوان به دنبال دارد. سرطان دهانه رحم نوعی سرطان است که در سلول‌های قسمت پایین رحم و متصل به واژن، رخ می‌دهد. هنگامی که سلول‌های دهانه رحم رشد غیر طبیعی دارند و به سرعت تکثیر می‌شوند، سرطان گردن رحم اتفاق می‌افتد.
مثلا یکی از عوامل محرک سرطان دهانه رحم تماس با ویروس پاپیلومای انسانی است که در سلول‌های سرویکس جهش ایجاد می‌شود. این جهش باعث می‌شود سلول‌های طبیعی به سلول‌های غیر طبیعی تبدیل شوند. سلول‌های غیرطبیعی جمع شده و توده‌ای به نام تومور را تشکیل می‌دهند. توده یا تومور در سرویکس می‌تواند خوش‌خیم یا بدخیم باشد.
توده‌های خوش‌خیم (پولیپ، کیست و زگیل‌های ناحیه تناسلی) معمولاً خطرناک نیستند و به سایر بافت‌های اطراف تهاجم پیدا نمی‌کنند؛ اما توده‌های بدخیم (سرطان سرویکس) گاهی تهدیدکننده زندگی بوده و می‌تواند به بافت‌ها و اعضای اطراف تهاجم پیدا کند یا به سایر نقاط بدن منتشر شوند (متاستاز).
سرطان دهانه رحم از گروه سرطان­‌های عود­کننده است؛ به این معنی که در صورت درمان کامل سرطان، باز هم ممکن است تومور­های این سرطان در ناحیه‌­ای شروع به رشد کنند. این منطقه ممکن است در همان محل قبلی یعنی در دهانه رحم باشد و گاهی نیز ممکن است در جایی دیگر مثلا در خود تنه رحم و یا اندام‌های لگنی مجاور شروع به تکثیر کند. دیده شده که گاهی این تومورها در مناطقی بسیار دورتر از دهانه رحم مثلا در ریه تشکیل می‌شوند.

سرطان پستان

بیشتر بدانید…

علت واضح سرطان دهانه رحم، روشن نیست. اما مشخص شده است که علت عمده‌ سرطان دهانه رحم به یک نوع خاص از ویروس به نام پاپیلومای انسانی (HPV) برمی‌گردد.
HPV در بین جمعیت زنان رایج است و اکثر زنان مبتلا به ویروس، هرگز سرطان گردن رحم را تجربه نمی‌کنند. این به این معنی است که سایر عوامل (مانند محیط یا انتخاب شیوه زندگی) همچنین می‌توانند در ابتلای شخص به سرطان رحم دخالت داشته باشند.
دانشمندان حدس می‌زنند که ویروس پاپیلومای انسانی علت سرطان دهانه رحم در زنان است. برخی از سویه‌های ویروس سبب ایجاد سلول‌های غیرطبیعی در گردن رحم می‌شوند. در طول چند سال یا حتی یک دهه تماس مکرر با ویروس، می‌تواند باعث سرطانی شدن بافت دهانه رحم شود.
زنانی که در معرض دارویی به نام دئتیل استیل بسترول (DES) بودند (در زمانی که مادران آنها حامله بودند) نیز در معرض خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم قرار دارند. این دارو نوعی از استروژن است که پزشکان برای جلوگیری از سقط جنین آن را تجویز می‌کنند. با این حال، DES با ایجاد سلول‌های غیر طبیعی در رحم و واژن ارتباط دارد.
HPV یا همان ویروس پاپیلومای انسانی با ایجاد سرطان دهانه رحم و همچنین زگیل‌های تناسلی در اکثر موارد همراه است. HPV از طریق ارتباط جنسی انتقال می‌یابد. بیش از 200 سویه از ویروس پاپیلومای انسانی یا HPV وجود دارد که همه آن‌ها علت سرطان دهانه رحم نیستند.

سرطان گردن رحم در مرحله اولیه معمولاً علائم و نشانه‌های خاصی ایجاد نمی‌کند. علائم و نشانه‌های مراحل پیشرفته‌تر سرطان دهانه رحم عبارت‌اند از:

• خونریزی که در بین قاعدگی منظم ماهیانه رخ دهد
• خونریزی بعد از تماس جنسی یا شستشوی واژن یا معاینه لگن
• خونریزی قاعدگی طول کشیده یا شدیدتر از معمول
• خونریزی بعد از یائسگی
• خونریزی واژینال پس از مقاربت
• افزایش ترشح از واژن که ممکن است بوی نامطبوع داشته باشد
• درد در ناحیه تناسلی یا درد در لگن در هنگام مقاربت

اگر علائم سرطان دهانه رحم را دارید، پزشک سعی می‌کند تا با انجام برخی آزمایش‌ها به تشخیص قطعی در مورد بیمار بودن یا نبودن شما برسد. از جمله آزمایش‌های تشخیص سرطان دهانه رحم:

• آزمایش پاپ اسمیر: پزشک یا ماما نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم را با خراشیدن جدا می‌کند. آزمایشگاه نمونه را از لحاظ سلول‌های سرطانی یا غیرطبیعی و HPV بررسی می‌کند.
• معاینه دهانه رحم: پزشک به کمک وسیله‌ای به نام کولپوسکوپ دهانه رحم را بررسی می‌کند. کولپوسکوپ ترکیبی از ذره‌بین و نور برای دیدن بهتر دهانه رحم است.
• برداشتن نمونه بافتی: بیوپسی یا نمونه‌برداری یعنی برداشتن بافت برای جستجوی سلول‌های سرطانی. از کسانی که مشکل دارند بیوپسی تهیه و برای آزمایشگاه ارسال می‌شود. بیوپسی تنها راه مطمئن برای تشخیص سرطان است. برداشت بافت از دهانه رحم ممکن است سبب خونریزی و ترشح از دهانه رحم شود ولی موضع خیلی زود بهبود پیدا می‌کند.

روشی برای بررسی وجود سرطان در دهانه رحم در زنان “تست پاپ اسمیر” است.

در تست پاپ اسمیر (Pap smear) ، سلولهایی از دهانه رحم جمع آوری شده و به آزمایشگاه فرستاده میشود. شناسایی زود هنگام سرطان دهانه رحم که با آزمایش پاپ اسمیر ممکن میشود، احتمال موفقیت درمان را بسیار بیشتر میکند. همچنین در پاپ اسمیر میتوان تغییراتی در سلولهای دهانه رحم را که نشان میدهند در آینده سرطان ایجاد میشود (پیش سرطانی) شناسایی کرد. شناسایی این سلول های غیر طبیعی اگر زود انجام شود از بروز سرطان دهانه رحم جلوگیری میکند.

چرا تست پاپ اسمیر انجام میشود؟

پاپ اسمیر آزمایش غربالگری سرطان دهانه رحم است و معمولا همراه با معاینه لگن انجام می شود. در زنان بالای 30 سال این تست ممکن است همراه با تست ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papilloma Virus) که به اختصار به آن ویروس HPV گفته می شود انجام شود. اچ پی وی یک عفونت مقاربتی است و میتواند منجر به سرطان دهانه رحم شود.

چه کسانی باید آزمایش پاپ اسمیر انجام دهند؟

متخصص زنان به شما میگوید چه زمانی برای آزمایش پاپ اسمیر بیایید و چند وقت یک بار این کار را انجام بدهید. به طور کلی این ازمایش از 21 سالگی توصیه میشود.

پاپ اسمیر چند وقت یک بار باید تکرار شود؟

معمولا توصیه میشود زنان بین 21 تا 65 سال، هر سه سال یک بار این تست را انجام بدهند. زنان بالای 30 سال در صورتی که تست اچ پی وی را نیز انجام میدهند میتوانند هر 5 سال یک بار برای پاپ اسمیر مراجعه کنند یا به جای پاپ اسمیر، تست اچ پی وی را انجام بدهند.

اگر یک یا چند مورد از عوامل زمینه ساز سرطان دهانه رحم را دارید ممکن است دفعات آن برای شما بیشتر باشد.

این عوامل زمینه ساز عبارتند از:

• تشخیص سرطان دهانه رحم یا سلولهای پیش سرطانی در پاپ اسمیر
• قرار گیری در معرض دی اتیل استیل بسترول پیش از تولد
• عفونت اچ آی وی (بیماری ایدز)
• ضعف سیستم ایمنی به علت پیوند عضو، شیمی درمانی یا مصرف طولانی مدت کورتون (کورتیکواستروئید)
• سابقه استعمال سیگار

چه افرادی نیاز به ازمایش پاپ اسمیر ندارند؟

در برخی شرایط نیازی به ادامه ازمایش پاپ اسمیر وجود ندارد:

• پس از برداشتن رحم (هیسترکتومی). پس از برداشتن کامل رحم (که طی آن کل رحم و دهانه رحم برداشته میشود) احتمالا پزشک به شما میگوید نیازی به پاپ اسمیر ندارید. اگر علت هیسترکتومی شما یک بیماری غیر سرطانی مانند فیبروم بوده است ممکن است بتوانید پاپ اسمیر منظم را قطع کنید اما اگر این درمان برای بیماری سرطانی یا پیش سرطانی دهانه رحم انجام شده باشد ممکن است توصیه شود تست را به شکل منظم ادامه دهید.
• سن بالا. معمولا پزشکان اتفاق نظر دارند که زنان بالای 65 سال اگر در آزمایشهای پاپ اسمیر قبلی هیچ علائمی از سرطان نداشته اند، میتوانند غربالگری را ادامه ندهند.

خطرات و عوارض تست پاپ اسمیر

پاپ اسمیر یک روش غربالگری بی خطر و مطمئن برای سرطان دهانه رحم است اما عاری از خطا نیست. این امکان وجود دارد که تست نتیجه منفی کاذب بدهد یعنی نشان بدهد هیچ ناهنجاری وجود ندارد در حالی که سلولهای غیر طبیعی وجود دارند. نتیجه منفی کاذب به این معنی نیست که اشتباهی رخ داده است.

عواملی که میتوانند به نتیجه منفی کاذب منجر شوند عبارتند از:

• کافی یا مناسب نبودن برداشت سلولها
• کم بودن تعداد سلول های غیر طبیعی
• خون یا سلولهای التهابی مانع مشاهده سلولهای غیر طبیعی شده اند

اگر چه این امکان وجود دارد که سلولهای غیر طبیعی شناسایی نشوند اما خوشبختانه چند سال طول میکشد تا سرطان دهانه رحم ایجاد شود بنابراین اگر یک تست نتواند وجود سلولهای غیر طبیعی را شناسایی کند تست بعدی احتمالا میتواند.

بعد از تست پاپ اسمیر:

بعد از انجام تست می توانید بدون هیچ مشکلی کارهای روزانه تان را انجام دهید.

برحسب نوع تست پاپ اسمیر که انجام می دهید، پزشک نمونه سلول ها را که جمع آوری کرده است در ظرفی که حاوی مایع مخصوصی است و از نمونه محافظت می کند و یا یک صفحه شیشه ای (نوع قدیمی پاپ اسمیر) ، متنقل می کند.

این نمونه ها به آزمایشگاه منتقل می شوند تا زیر میکروسکوپ دیده شوند و سلول هایی که نشان دهنده سرطان و یا شرایط قبل از ابتلا به سرطان هستند، تشخیص داده شوند. در مورد زمان جواب آزمایش از پزشک بپرسید.

شرایط انجام آزمایش سرطان دهانه رحم:

• از برقراری رابطه جنسی 2 روز قبل از آزمایش پرهیز کنید.
• از دوش گرفتن یا استفاده از داروهای واژنی خودداری کنید.
• از انجام این آزمایش در دوران قاعدگی باید پرهیز کرد.
• تا 12 هفته بعد از زایمان نباید این آزمایش را انجام دهید.

نتایج تست پاپ اسمیر

پاپ اسمیر وجود سلولهای مشکوک را هشدار میدهد.

نتیجه نرمال

اگر سلولهای دهانه رحم نرمال باشند به شما گفته میشود نتیجه منفی است. نیازی نیست کار خاصی انجام بدهید فقط تست بعدی را به موقع انجام بدهید.

نتیجه غیر طبیعی

اگر سلولهای غیر طبیعی مشاهده شوند به شما گفته میشود نتیجه مثبت است. این به معنی سرطان دهانه رحم نیست بلکه باید نوع سلولهای شناسایی شده بررسی شود.

• سلولهای سنگفرشی تغییر شکل یافته یا آتیپیکال با اهمیت نامشخص (Atypical squamous cells of undetermined significance (ASCUS)) – سلولهای سنگفرشی باریک و مسطح هستند و در سطح دهانه رحم ساله رشد میکنند. در موارد ASCUS، پاپ اسمیر سلولهای سنگفرشی را کمی غیر طبیعی نشان میدهد اما این تغییرات به وضوح وجود سلولهای پیش سرطانی را تایید نمیکنند.در تست پاپ اسمیر بر پایه مایع دکتر نمونه را برای بررسی وجود ویروس هایی که به تغییرات سرطانی شناخته شده هستند (مانند برخی انواع ویروس پاپیلومای انسانی) بررسی میکند. اگر هیچ ویروس پرخطری نباشد سلولهای غیر طبیعی دیده شده جای نگرانی ندارند اما اگر ویروسی دیده شود باید آزمایشهای بیشتری صورت بگیرد.
• ضایعات سنگفرشی داخل اپی تلیال (Squamous intraepithelial lesion). این اصطلاح برای بیان وجود سلولهایی که ممکن است پیش سرطانی باشند، استفاده میشود. اگر تغییرات درجه پایین باشد، یعنی اندازه، شکل و سایر مشخصه های سلولها نشان دهنده این است که اگر ضایعه پیش سرطانی وجود دارد احتمالا سالها طول میکشد تا به سرطان تبدیل شود اما اگر تغییرات درجه بالا باشند احتمال این که ضایعه سریعتر به سرطان تبدیل شود زیاد است.
• سلول های گلاندولار یا غده ای تغییر یافته (Atypical glandular cell). سلولهای غده ای مخاط تولید میکنند و در سوراخ دهانه رحم و داخل رحم رشد میکنند. سلولهای غده ای تغییر یافته ممکن است کمی غیر طبیعی به نظر برسند اما مشخص نیست آیا سرطانی هستند یا نه. آزمایشهای بیشتری برای پی بردن به علت غیر طبیعی بودن آنها و اهمیت آن لازم است.
• سلول های آدنوکارسینوم یا سرطان سلول سنگفرشی. سلولهای جمع آوری شده در پاپ اسمیر به شکلی غیر طبیعی است که پاتولوژیست تقریبا مطمئن است سرطان است. سرطان سلولهای سنگفرشی به سرطانهایی گفته میشود که در سلولهای سطح واژن یا دهانه رحم وجود دارند.
  در صورتی که جواب پاپ اسمیر نرمال نباشد احتمالا با روشی به نام کولپوسکوپی باید بافتهای اطراف دهانه واژن، واژن و دهانه رحم بیشتر بررسی شوند.

سوالات متداول